Тӱҥ лаштык ышташ йӧным пуа да практика почмаш эл вӱдышӧ праван улыт, тыгай сем Англий, ГЕРМАНИЙ, Франций моральный эҥгеклан компенсацийым сферыште да германийыштеЙот элысе Права тидын шотышто элнан тӱрлӧ эҥгек тургыжландара, кузе тудым моральный эҥгеклан компенсацийым да, тӱҥ шотышто, деликтный сӧрыкым. Опытда элже, шотлалтеш, тиде практикым кучылташ правовой институтышто поген поян. Германийыште, герман нормо граждан кодекс моральный эҥгеклан компенсацийым тӧрлалташ (абз. 847, 823), за моральный эҥгеклан компенсацийым окса нерген ойлен да тудын тыгай эҥгекым кая. Доктриным практикыште кучылталтше мут ден компенсаций орлыкем (йӧсланен осал але шижме').
Граждан кодексын палемдыме нормо йӧн тыгай годым компенсацийым вигак сусыргышо, тазалыклан эҥгекым моло тургыжландарыше, чытыше эрыкым шыгыремдыме кӧра.
Посна орланенам да умылен кӱлеш орлык дене чон (шӱм), эҥгек дене неимущественный а - ак шулдештарен да моло пого шотышто правам да неимущественный нематериальный, личность улыт. Суд практикыште, конституций почеш пеҥгыдемдыме права негызеш иммунитет личность да нунын, тӱсыштат вес пудыртымыштым рашемдаш, тудын моральный эҥгеклан компенсацийым шотышто сӧрыкым лийшашлан негызлан шотлалтыт: пудыртымашым возымо да тайным шол: могай айдеме койыш-шоктышыжо, илышыж гыч шкенжым калык-фото несанкционированный, частный илышыже да моло нергенат уверым шаркаленыт. Француз граждан кодексын статья-влак (9 ст.), шке правам арален неимущественный лач тиде йӧным ыштен. Но суд марте але тыгай практика тудлан инноваций йӧн семын кучылталтше моральный эҥгеклан компенсацийым арален, чумыр положений негызеш нерген деликтный сӧрыкым (1382 лончо, 1383). Тиде умылтаралтеш, молан манаш гын, тушто категорий шотышто законым тиде мут чумыр эҥгекшым, зиянжым пого да шукталтше мутнан але тудлан негызым дифференциаций неимущественный гай огыл, кеч-могай эҥгекым пӧртылтеныт.
Тӱшка кучылталтше почеш шуктышо сӧрыкым пого да южо годым неимущественный эҥгекым пӧртылташ, пӧртылташ лийдыме эҥгекым нерген иск почеш суд пунчалым огеш ончыкталт, могай окса аклымым ужаш да моральный эҥгек кугыт собственность суленак сула.
Англий да сша уло икмыняр вариант умылымашым рашемда, лишыл моральный эҥгек дене умылен: психологий сусырат, чон сусырат, нервым ӧрмалген, тыглай пу. Тӱрыс умылен да моральный эҥгекым мут англий да сша эн шарлыме права деке лишемдаш"йӧсланат". Англо-чон эҥгеклан компенсацийым права эн ончычак ойыро американ цель: компенсацийым - торжа але осалже тыгай годым шекланыдымаш да тудым тургыжландарыше шекланыдымаш тыглай годым чонда умышленный.
Посна случайлаште гына икымше правонарушитель орлык верч мутым кучышаш, могай нелылык гыч лектын шога, а кокымшо - семын кеч-могай чон да (уш-да) орланен, капкультур да.
Компенсаций шотышто йӧн лекме неимущественный сӧрыкым (мораль, ушдымо) эҥгекым эл чыла йӧн уло, тудо юлвел тыгай тудо, тудым поген эҥгекым пӧртылтеныт палемдыме.
Правовой деликтный тыгай кагазыште лектын, да посна, кышкар шотышто договорым лийын кертеш.
Тидын шотышто нуно тургыжландарыше да эн чӱчкыдын кучылталтме годым эҥгекыш договорым умышленный тӱсшӧ, койыш-шоктышым куштымаш шотышто договорым пудырташ лийдыме, очыни, тыгак амал ушдымо еным йомдарымым, тыгак следствий годым договорым пудырташ мом тыгайым, уло моральный эҥгекым кузе тыге, азыла. Кеч ик суд практикыште пеҥгыдемден тыгак ончо але нормым эл гыч укем ыштен, методикемым рашемдаш нематериальный кугытшо (характер) эҥгеклан компенсацийым кугытшо да кӱлеш. Германийысе законодательстве дене келшышын (абз NETSCH 847) орланен компенсацийым тӧр лийже, надыр марте уэмдыме тӧремдыш лийын пайдам тӱшка принципшым шотыш налме деч ончыч але тудын интересшылан правам пудыртен уло, но тудын пайдаже уло тыгай эҥгеклан компенсацийым налын огыт тудын лектышыже. Чын компенсаций кугытым палемдыме годым, суд практикыште тыгай пале-влакым шотыш налман: посна йӧсланенам чытыше (коршта шижде посна, тӱрлӧ сусырген, эмлалтмек да кужык кодынам), чонем кочкаш (коден, тӱжвал тӱсшым весемден, ийгот, ончычсо пашаштымак шуяш керт, налмаштат шинчымаш степеньже нерген положенийым, еш пӱрымашыже верч тургыжланен, шкет личность семын аныклаш ыҥгайлыкым (талант, вер лийын), посна уязвимость чон, шӱм шупшмаш), титакым причинитель эҥгек-влак шагал улыт, тудын моральный эҥгеклан компенсацийым кугытым шотлымо годым поген положенийым да т. д, суммышт компенсацийым, тыгак суд пурымо годым эн ондак тыгай лийын шотлаш лиеш. Франций, личный права шотышто суд практикым аҥысыр да куштымаш поянлыкшым, законым огыл нематериальный неимущественный могай-гынат моральный эҥгеклан компенсацийым пуаш шукыж годым раш да тичмаш лӱмерым, моральный эҥгеклан компенсацийым пуымо нерген йодмаш суд шуктышо, чынлык йодын эҥертат. Тиде ончыкта, судья лийын огыл мом шотлымо дене кылдалтше шотлен, да чыла шотыштат ойыртышыжым шотыш налын, висыме кудо пеш йӧсын, сандене кеч-неизбежно шкешота пунчалашат лиеш. Тыгак тидын деч шога кыл уло, да моральный эҥгеклан компенсацийым посна улмо годым нунын коклаште, луштарен кертыда мо важмалдыкын таза. Англий да сша нерген правовой системе икгайлык моральный эҥгеклан компенсацийым кугытшо деке мийымаште икгайлык чон проблемым решатлымаш. Тестирований суд практикыште тидыже тӱрлӧ йодышым решатлаш йӧн. Южо еҥ судын пунчалжым, кучылташ тӱҥалын жапын койышыжым, тудын шонымашыжым умылаш мо корштен да вургыж дене пусылыкым лывыртыме жап. Вес кунештарымаш шогышо улат гынат, молан"акым"палемдыме дене аклалтеш орлыкем"рынке"критерий: мут, пале, могай кумыл дене келшышын эртарыме операцийыште окса айдемым, коршта, манеш, компенсацийым пуымо шотышто ты суммо. Вес йӧнжым тачысе илышым аклыме негызеш йомдаре: тудын илышыштыда иктаж-мыняр сусыргеныт лийын кертше кужыт дене кыл тазалыкыштым тӧрлымӧ гиперушыкан надыр иземдат, элыште илыше-влак кокла гыч тудо süre таҥастаре ышта. Эмгатымаш йоча-влак тидым йӧн огеш кучылталт годым нунылан кӧра эше илен огыл нартас уло. Юридический литератур, чумыр кум йодыш нерген теорий компенсацийын кугытшо тӱрыс пунчал шуктымым ойыро эҥгек, франций ямдылыме могай-суд практикыште американ - концептуальный, функциональный да личностный.
Погода шотлалтеш койышыж дене эртарен эҥгекым аналогий концептуальный улмаш: еҥ-влак илаш организм функцийжым шот тыгак койыш - тудын значенийже, кузе, мутлан, пӧрт, ужаш да образ-влакын т.
д тыгайым, уло кап тыгодым кажне ужашыжым акла, сусыргышо але тудым йомдараш лиеш гын, тудым вашталташ кӱлеш (окса, значенийже келшен толеш, нуно гоч налын кертдыме лияш). Практика системым тыге маныныт кучылталтше тариф почеш, тудо нелын сусырга компенсацийын кугытшо деч шога.
Тыге, мутлан, шинчаште кремга 3000-4000 стерлинг акшым йомдарен, кремга стерлинг дене 1250 парням ончыктен, тыгодым оҥылашлу эмганен 6250-схема компенсаций да т.
английыште тариф кремга стерлинг тыге лийже манын, тудо лийше эҥгек акым пӧртылтымӧ шотышто комиссий кучылталтеш, осал пашам ышта, 1994 ий гыч тӱҥалын. Але тиде посна схеме сулен моральный эҥгек, насильственный дене кылдалтше преступленийым, конден тушко волашыжак могай: иземда лектын, туныктен моштен, социал кылыште пудештын, ушдымо да вес (тиде шотышто биологий) айдемын кап сусыр, мом тудо организмын огыл паша, социальный илыш дене кылдалтын. Чыла тӱрлӧ эҥгек компенсацийын кугытшо кажне тӱшкаштыже коло вич видшым тариф дене ик жапыште схеме шалатыме. Компенсацийын кугытшо эн süre годым чон (эмоций) латкуд тӱжем марте куд арня лунчырген да ик кремга стерлинг дене нелылык возеш. Кажне случайже почеркшым раш, схемым кучылтмо, тиде случайыште игнорироваться. Личностный пурымаште тарту, молан манаш гын, келгыт, тазалык сусыр чоным, психологий ойыртем чытыше деч шога. Тыге, ончыкылык шонымаш-влак раш улыт илыш коден кертше йӧн дене пойдаралтын да компенсацийым кызытсе йомшо (йомдарем пиалым). Очыни, мом ыштылмыштым компенсаций кугытым рашемдаш йӧн тыгай. Функциональный палемдаш шонеда лийдымаш кун"поянлык"пиал да садлан, шотлалтеш, суд дене кычалаш искым пуышо еҥ мо тугай суммын шогалташ уло, тудыжым ситыше лийже манын, тудым шуктыман. Конешне, рончылен суд суд английысе да сша йӧн опытышт ситен огыл, тыге лӱмдымӧ шкешотан правовой деликтный кажне гаяк улыт. Тидлан моральный эҥгекым кӱлмӧ системым йӧн уло манын правовой ответственность"кӱкташ"надырым пуымо годым, эҥгек причинитель гын, лач ышташ амалжат ыле-тыгай осал да закондымо действийым паша-влак коклаште кыл лийшаш. Пеҥгыде негыз лийын да суд шотышто принцип кучылталтеш предсказуемость сите осал шонышан, могай йӧн гыч иктыже улеш компенсацийлан праваже лиеш. Палемдаш кӱлеш, мом йодыт компенсацийым чон (ӧрт) эҥгекым огыт эре паша ӱзгар шотлалтеш. Чӱчкыдын еҥлан эҥгекым конда тиде йодышым решатлымаш да суд деч ӧрдыжтӧ чытыше. Йот эллаште кучылтмо опыт кӱлеш шотлен иктешлымек, европысо шуко эл вияҥеш (кугу британий, сша, франций, германий да т. д.) осаллыкше нерген шӱдӧ ий утла пашам мораль ончаш лиеш пӧртылтат, да модмаш дене шуко жап вес эллаште да украиныште моральный эҥгеклан компенсацийым дене таҥастарымаште лекде тугежак огыл. Тидлан моральный эҥгеклан компенсацийым да пайдалын вияҥдаш йӧным саемдаш лиеш уло мемнан элыште праважым да эрыкшым аралыме, конституций украин гарантийым пуышаш. Вуйшиймаш деч кораҥмаш: документ-влакым тӱрыс пуэн чыла йӧным ышташ тыршат гынат ышта ыле, ок лий годым тудо посна ойыртемалтше верым юридический консультацийым пуа, але эксперт дене канашен да юрист лийнешт.
